آدام اسمیت | دست نامرئی، نظریه مزیت مطلق، تقسیم کار
آدام اسمیت در سال ۱۷۲۳ میلادی در اسکاتلند متولد شد.
پدر آدام اسمیت قبل از تولد فرزندش فوت کرده بود و بنابراین آدام اسمیت با مادرش بزرگ شد و علاقه ای زیادی به وی پیدا کرده بود. یک بار در ۴ سالگی آدام اسمیت توسط کولی ها دزدیده شد که با تلاش دایی بزرگش به آغوش مادرش بازگردانده شد.
آدام اسمیت در ۱۵ سالگی وارد دانشگاه گلاسکو شد و شروع به خواندن فلسفه اخلاق و فلسفه اجتماعی کرد. فرانسیس هاچسون استاد اخلاق آدام اسمیت در دانشگاه گلاسگو بود. آدام اسمیت بسیار تحت تاثیر فرانسیس هاچسون قرار گرفت و همیشه از وی به نیکی یاد می کرد.
آدام اسمیت در ۱۶ سالگی با بورس دانشگاه گلاسگو وارد دانشگاه آکسفورد شد و مشغول به تحصیل تاریخ و فلسفه شد که مباحث فقهی، اخلاقی، قانون، سیاست و اقتصاد در سیاست را دربرمی گرفت.
آدام اسمیت در دانشگاه آکسفورد با رساله «طبیعت انسان» دیوید هیوم؛ یک دانشمند اسکاتلندی؛ آشنا شد و خیلی به آن علاقمند شد. دیوید هیوم حدود یک دهه از آدام اسمیت بزرگتر بود.
آدام اسمیت به دانشگاه آکسفورد انتقادات بسیاری داشت و نهایتاً بعد از پایان تحصیلاتش به حلقه ادینبورگ (اسکاتلند) پیوست که توسط دیوید هیوم و دوستانش شکل گرفته بود.
آدام اسمیت در سال ۱۷۵۱ کرسی استادی دوره آموزش منطق را در دانشگاه گلاسگو به دست آورد و از شانس وی، استاد سابق این درس در این دانشگاه مریض شد و آدام اسمیت توانست در این دانشگاه جایگاهی را برای خود تثبیت کند.
آدام اسمیت در سال ۱۷۶۲ اولین کتاب مشهور خود به نام «نظریه عواطف اخلاقی» را منتشر کرد و یک سال بعد؛ از شغل استادی از دانشگاه گلاسکو استعفا داد و استاد خصوصی پسر چارلز تاوندشند (رئیس خزانه داری اسکاتلند) شد.
اسمیت مدتی به فرانسه رفت و در آنجا با «فرانسوا کنه» (پزشک دربار لوئی ۱۵) که بنیانگذار مکتب اقتصادی فیزیوکراسی بود آشنا شد.
در آن زمان اعتقاد رایج این بود که طلا و نقره منبع ثروت برای کشورها هستند اما فرانسوا کنه معتقد بود زمین منبع ثروت ملل است و این طبقات کشاورزان هستند که مولد ثروت آفرینی برای کشورها می باشند.
آدام اسمیت با دکترین اقتصادی متمایل به کشاورزی فرانسوا کنه و فیزیوکراتها موافق نبود.
آدام اسمیت بعد از بازگشت از فرانسه به اسکاتلند در سال ۱۷۷۶ میلادی کتاب بسیار مشهور «بررسی ماهیت و علل ثروت ملل» را نوشت و منتشر کرد.
آدام اسمیت نهایتاً مامور عالیرتبه گمرک اسکاتلند و همچنین رئیس دانشگاه گلاسگو اسکاتلند شد و در سال ۱۷۹۰ در ۶۷ سالگی درگذشت. بعد از مرگ آدام اسمیت مشخص شد وی کمک های نقدی پنهانی بسیاری را به فقرا انجام می داده است که بیانگر عواطف نوع دوستی وی می باشد.
برخی معتقدند آدام اسمیت با نوشت کتاب «نظریه عواطف اخلاقی» قصد تثبیت جایگاه خود را در دانشگاه گلاسگو داشته است و چندان اعتقادی به آن نوشته نداشته است اما برخی دیگر از جمله خود آدام اسمیت کتاب بررسی ماهیت و علل ثروت ملل را در امتداد کتاب اول می دانند. آدام اسمیت تا آخر عمر هر سال اصلاحاتی در کتاب «نظریه عواطف اخلاقی» انجام می داد و آن کتاب را بهترین اثر خود می دانست که به یادگار گذاشته است.
کتاب «بررسی ماهیت و علل ثروت ملل» سالها بعد از مرگ آدام اسمیت شهرت زیادی پیدا کرد و این کتاب از اولین تلاش ها برای مطالعه سیستماتیک پیشرفت تاریخی صنایع و تجارت در اروپا محسوب می شود.
کتاب «بررسی ماهیت و علل ثروت ملل» همزمان با شکل گیری ایالات متحده آمریکا در سال ۱۷۷۶ میلادی منتشر شده است. یوهان کاسپار اشمیت از بنیان گذاران فلسفه آنارشیسم فردگرا؛ برای نخستین بار کتاب «بررسی ماهیت و علل ثروت ملل» آدام اسمیت را حدود ۵۰ سال بعد از انتشار اولیه این کتاب به زبان آلمانی ترجمه کرد.
«مارگارت هیلدا تاچر» نخستین نخست وزیر زن بریتانیا بود که طرفدرا سرسخت اقتصاد آزاد (لیبرالیسم اقتصادی) بود. مارگارات تاچر که از سال ۱۹۷۹ الی ۱۹۹۰ رهبر حزب محافظه کار بریتانیا و همچنین نخست وزیر بریتانیا بود. حمایت تاچر از بازار آزاد، کاهش خدمات دولتی و واگذاری سازمانهای دولتی به بخش خصوصی، برخی از سیاست های مشهور لو بود که به «تاچریسم» معروف شد. پافشاری بر سیاست های اقتدارگرایانه و محافظه کارانه تاچر منتقدان بسیاری داشت و مقابله وی با قدرت گرفتن اتحادیه های کارگری در بریتانیا او را به بانوی آهنین مشهر کرد. تاچر را از لحاظ صلابت سیاسی همتراز با وینستون چرچیل می دانند.
در سال ۲۰۰۷ بانک مرکزی بریتانیا اسکناس ۲۰ پوندی را با تصویر آدام اسمیت منتشر کرد.
نظریه دست نامرئی:
آدام اسمیت در کتاب «نظریه عواطف اخلاقی» نخستین بار از اصطلاح «دست نامرئی» استفاده کرده است و معتقد است دست نامرئی هماهنگ کننده منافع شخصی و منافع اجتماعی در شرایط اقتصادی رقابت کامل است.
به نظر آدام اسمیت دست نامرئی در جامعه ایی دارای بیشترین کارایی خواهد بود که از شرایط رقابت کامل در اقتصاد برخوردار باشد.
دست نامرئی واژه ای است که آدام اسمیت برای توصیف مزایای اجتماعی ناخواسته ناشی از اقدامات فردی استفاده کرده است. آدام اسمیت معتقد بود تلاش افراد برای به حداکثر رساندن منافع خود اغلب بیشتر به نفع جامعه هست تا اینکه افراد بخواهند مستقیماً به نفع جامعه اقداماتی انجام دهند.
آدام اسمیت فقط یک بار روی اصطلاح «دست نامرئی» در فصل دوم کتاب «بررسی ماهیت و علل ثروت ملل» تاکید دارد و آن هم در جایی است که بیان می کند:
“محدودیت بر واردات از کشورهای خارجی برای محصولاتی که می توان در خانه تولید کرد”
در مباحث لیبرالیسم اقتصادی یا بازار آزاد؛ آدم اسمیت معتقد است:
“ایده تجارت و مبادله بازار آزاد که به طور خودکار منافع شخصی را به سمت اهداف اجتماعی مطلوب هدایت می کند توجیه مرکزی برای فلسفه اقتصادی بازار آزاد است که خود در پس اقتصاد نئوکلاسیک نهفته است.”
مفهوم دست نامرئی آدام اسمیت تقریباً همیشه فراتر از استفاده اصلی آدام اسمیت تعمیم داده شده است. این مفهوم در میان اقتصاد دانان قرن ۲۰ محبوب نبود و همیشه در نظریه های اقتصادی گنجاده شد.
نظریه مزیت مطلق:
آدام اسمیت مزیت را توانایی تولید یک یا چند کالا با بالاترین کیفیت ممکن نسبت به دیگران می داند.
آدام اسمیت در بحث تجارت بین الملل معتقد است کشورهایی که در تولید یک یا چند کالا از مزیت برخوردار هستند باید تنها آن کالا را تولید کنند و سایر کالاهای مورد نیاز را از سایر کشورهای دارای مزیت در آن کالاها تهیه کنند.
آدام اسمیت معتقد است با تمرکز بر تولید کالاهایی که در آن مزیت وجود دارد کشورها می توانند کالاهایی با کیفیت تر با قیمت پایین تر و به تعداد بیشتر تولید کنند و این به نفع مصرف کننده که همان مردم کشورهای مختلف هستند می باشد.
نظریه تقسیم کار:
آدام اسمیت در سه فصل اول کتاب «بررسی ماهیت و علل ثروت ملل» به نقش مهم تقسیم کار در تفکر مدیریت می پردازد.
آدام اسمیت معتقد بود با تقسیم کار در واحد تولید می توان کارهایی که باید توسط هر فرد انجام شود ساده کرد که در نتیجه آن تولید افزایش پیدا خواهد. این نظریه به نوعی همان نظریه مزیت مطلق در مقیاس کارخانه یا کارگاه تولیدی است.
آدام اسمیت سه دلیل برای افزایش خروجی حاصل از تقسیم کار در کارگاه تولیدی بیان می کند:
- افزایش مهارت کارگر در نتیجه تقسیم کار
- صرفه جویی در زمانیکه عمدتاً به خاطر تغییر حالت از یک مرحله به مرحله دیگر از بین می رود.
- افزایش اختراع ابزارآلات و وسایل کار
مثال آدام اسمیت برای مفید بودن تقسیم کار یک کارخانه تولید سوزن بود که با استفاده از مفهوم «تقسیم کار» توانست تولید خود را ۲۴۰ برابر افزایش دهد.
به طور کلی مبانی توسعه خط مونتاژ، اصول اولیه ای بودند که آدام اسمیت در کتاب ثروت ملل به آنها پرداخت.
آدام اسمیت بر تخصص گرایی، استفاده از تکنولوژی، و ساده سازی کار برای کارگر در تولید تاکید داشت.